ماسوله زیباترین روستای پلکانی ایران
ماسوله (گیلان – ماسوله ۶۰ کیلومتری شهر رشت، ۳۲ کیلومتری غرب فومن)
چه هنگاهی که بشر غارنشین بود و چه در زمان حال که زندگی شهری سرسام‌آور او را احاطه کرده است، طبیعت همواره پناهگاه آدمی بود است. پناهگاهی که از شیره‌ی وجود خود برای بشر نوپا مایه گذاشته و همچون مادری مهربان آغوش گرمش مرهمی بر سوداگری‌های آدمی است. هر گاه از زندگی جانفرسای ماشینی به تنگ می‌آییم، این سفر و پناه بردن به دامان طبیعت است که می‌تواند تسکینی برای روح دردمندمان باشد. قدم گذاشتن در جاده و دل کندن از خانه و کاشانه، همه‌ی آن چیزی است که به ما فرصت و مجال تجدید قوا خواهد داد.
در همین راستا تصمیم گرفته‌ایم که در مورد یکی از نام‌آشناترین مکان‌هایی که همگان حداقل یک بار اسم آن را شنیده‌اند، بگوییم. یکی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین مقاصد گردشگری در ایران و به ویژه در استان گیلان، شهر تاریخی و دیدنی ماسوله است. شهری که در آن خانه‌ها چیدمانی متفاوت و اعجاب‌انگیز داشته و بر روی یکدیگر سوار شده و از کوه بالا رفته‌اند.
ماسوله شهری تاریخی و فرهنگی است که در واقع به عنوان دهکده‌ای پلکانی و یکی از مهم‌ترین نمونه‌های معماری پلکانی شناخته می‌شود. ماسوله در ۶٠ کیلومتری شهر رشت، در ٣۶ کیلومتری شهر فومن و ٢٠ کیلومتری شهر ماکلوان واقع شده است و در حدود ١٠٠ هکتار وسعت دارد. شهر ماسوله در جنوب غربی استان گیلان در بخش سردار جنگل فومن قرار گرفته و از سمت شمال به شهرستان ماسال، از سمت جنوب به طارم علیا (استان زنجان)، از سمت شرق به جلگه‌ی شهر فومن و از سمت غرب به شهرستان خلخال (استان اردبیل) محدود شده است.
نام ماسوله یا با تلفظ اصلی «Mooslah» به زبان تالشی از سدهی هشتم و نهم هجری به بعد به همین صورت کنونی خود کاربرد دارد. برخی آن را برگرفته از نام کوهی در جوار ماسوله به نام «ماهسالار» می‌دانند. به باور ایشان این ناحیه ابتدا «ماسالا» خوانده می‌شد و بر اثر کثرت استعمال بعدها به «ماسوله» مبدل شد. به روایتی دیگر کلمه‌ی «ماسوله» از دو بخش «ماس» و «اوله» تشکیل شده است. بخش نخست در فرهنگ‌های ایرانی به معنای کوه و مانع و بخش دوم نیز به معنای بلند است که در ترکیب با «های» تصغیر به مفهوم «مانند» آمده است؛ بنابراین ماسوله را می‌توان «کوه بلند» و «کوه مانند» معنا کرد. با تکیه بر زبان‌های سانسکریت و پارسی پهلوی آن را «ماه کوچک» یا «سرزمین ماه کوچک» نیز معنا کرده‌اند. برخی این نام را برگرفته از نام «موصل» شهری در اقلیم کردستان می‌دانند و معتقدند ماسوله‌ای‌های اولیه کرد بودند و آیین ایزدی داشتند. حال اگر از پیشینه‌ی تشیع و مراسم خاص ماه محرم ماسوله بگذریم در این وادی به یک تفاوت ساده میان «ص» و «س» و نیز تشابه نامی ماسوله با ماسال شهری که در نزدیکی ماسوله قرار دارد توجه نشده است، از این رو این تعبیر سطحی به نظر می‌رسد. این تعبیر باعث داستانسرایی‌های دیگری نیز توسط افراد مغرض یا بیسواد شده است که ایزدیان را به یزید خلیفه اموی مرتبط کرده‌اند و … تعبیری دیگر ماسوله را کلمه‌ای عربی و مرکب از واژهای «ما»، «سو»، «ل» و «ه» و به معنای «جایگاهی که فقر و زشتی در آن راه ندارد» معنا می‌کند. بسیاری از پژوهشگران چنین توجیه و روایاتی را صحیح نمی‌دانند. آنچه صحیح‌تر به نظر می‌رسد این است که: با توجه به شباهت نام ماسوله با نام ماسال (شهری در نزدیکی ماسوله) و روستایی به نام ماسوله خانی در شهرستان ماسال و نیز با توجه به اینکه ابتدا این نام مربوط به کهنه ماسوله یا ماسوله‌ی قدیم که به زبان تالشی (Knah mooslah) تلفظ می‌شود بوده است، هسته‌ی اصلی مردم ماسوله که از کهنه ماسوله به ۸ کیلومتر پایین‌تر جابه‌جا شده‌اند، مانند مردم ماسال تالش (تیره آریایی ساکن در البرز غربی) بوده‌اند. معماری ماسوله که متعلق به دوران زند است مانند بسیاری از نقاط سرزمین پهناور ایران در استان اردبیل مانند کزج و استان کردستان مانند اورامان و خراسان رضوی مانند روستای کنگ و استان مرکزی مانند وفس پلکانی ساخته شده است. به فراخور آب و هوا، شیب زمین، برای دفاع راحت‌تر در برابر گروه‌های چپاول‌گر و البته برخورداری از معماران چیره‌دست زنجیروار ساخته شده است و نیز شواهدی چون گویش قدیمی‌های ماسوله که حتی به فارسی پیش از ورود اعراب بر می‌گردد مثلاً «هفت»، «هپت» و «اسب»، «اسپ» تلفظ می‌شود و به «خانه»، «ک ء» گفته می‌شود همان‌طور که در فارسی باستان گفته می‌شد و مرد را کدوان و زن را کدبانو می‌گفتند و در واقع می‌شود گفت ماسوله شهری است با ناگفته‌ها و ناشناخته‌های بسیار (شهبازی ماسوله مصطفی(۱۳۸۹)، پایان‌نامه «تاثیر گردشگری فرهنگی بر احیا صنایع دستی و هنرهای سنتی ماسوله»، دانشگاه سوره تهران).
قدمت تاریخی این شهر به هشتصد تا هزار سال پیش باز می‌گردد و نقطه‌ی تلاقی تاریخ، فرهنگ و طبیعت است. ماسوله به دلیل قرارگیری در منطقه‌ی مرتفع، در بیشتر روزهای زمستان سفیدپوش بوده و در بیشتر ایام سال هاله‌ای از مه دور تا دور آن را فرا گرفته است که جلوه‌ای شگفت‌انگیز و چشم‌نواز به این شهر تاریخی می‌بخشد.
ماسوله در دامنه‌ی کوهپایه و در ارتفاع ١٠۵٠ متری از سطح دریاهای آزاد قرار دارد. در این شهر که ساختار معماری آن به شکل پلکانی شکل گرفته، اختلاف ارتفاع بین پایین‌ترین نقطه‌ی شهر تا بالاترین نقطه در حدود ١٢٠ متر است. ماسوله از سه جهت شمال، جنوب و غرب رو به سوی کوه داشته و از سمت شرق در راستای دره‌هایی زیبا و تماشایی قرار می‌گیرد.
شاید در نگاه اول معماری پلکانی شهر ماسوله بیش از هر چیز دیگری توجه گردشگران را به خود جلب کرده و این شهر تاریخی را به یکی از مقاصد برتر در فهرست دیدنی‌های علاقمندان به سفر تبدیل کند، اما وجود کوهستان‌های مرتفع، جنگل، ییلاقات سرسبز و آبشار از جمله زیبایی‌های طبیعی‌ای هستند که گردشگردان و طبیعتگردان فراوانی را به خود جذب می‌کنند.
وجود ارزشمند زیبایی‌های طبیعی و تاریخی در این شهر سبب شده است تا این شهر زیر نظر میراث فرهنگی و سازمان محیط زیست قرار گرفته و نام این شهر از تاریخ ۳۰ مرداد سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و در انتظار ثبت به عنوان میراث جهانی نیز قرار بگیرد. همچنین بافت تاریخی ماسوله به عنوان نماینده‌ی آثار تاریخی ایران در طرح میراث فرهنگی و گردشگری یونسکو در بین هشت کشور آسیای میانه و هیمالیا شناخته شده است.
در سال‌های دور و پیش از آن که ماسوله‌ی کنونی شکل بگیرد، مردم این شهر در منطقه‌ای دیگر و در شش کیلومتری شمال غرب این شهر زندگی می‌کردند که امروزه با نام «کهنه ماسوله» شناخته می‌شود. در قرن هشتم هجری مصادف با قرن چهاردهم میلادی، مردمی که در کهنه ماسوله اسکان داشتند به همراه جمعی دیگر از مردمان از نقاط مختلف به مکان کنونی ماسوله کوچ کرده و در آنجا اقامت گزیدند. بر اساس شواهد به دست آمده از سفال‌های آبداری که در این منطقه یافت شده است، مردمان کهنه ماسوله دارای تمدنی پیشرفته و مهارت شگرفی در ساخت این نوع محصولات داشته و کهنه ماسوله یکی از مراکز مهم فلزکاری به حساب می‌آمده است. در زمینه‌ی اینکه چرا مردمان کهنه ماسوله خانه‌های خود را ترک گفته و از این منطقه مهاجرت کرده‌اند حدس و گمان‌های زیادی وجود دارد. عده‌ای بر این باورند که مرگ عون بن علی، یکی از نوادگان امیرالمومنین و خاکسپاری او در مکان فعلی ماسوله موجب شده است تا رفته رفته خانه‌هایی در این مکان بر پا شده و ماسوله‌ی امروزی شکل بگیرد. عده‌ای دیگر وقوع زلزله‌ی بزرگی در سال ٨٩٠ هجری قمری و یا شیوع بیماری طاعون در سال ٩۴٣ هجری را دلیل کوچ مردم از کهنه ماسوله به سمت مکان فعلی شهر ماسوله می‌دانند. مکان جدید ماسوله تبدیل به مرکز داد و ستد و شاهراه ارتباطی بین گیلان و آذربایجان و زنجان شد و رونق اقتصادی فراوانی را برای این شهر به ارمغان آورد، تا اینکه با برقراری راه‌های ارتباطی جدید بین این سه استان، کم کم از رونق اقتصادی ماسوله کاسته شد و بخش زیادی از جمعیت ساکن در این شهر، راهی شهرهای دیگر شدند. از طرفی دیگر اشغال ایران در سال ١٣٢٠ شمسی و در جریان جنگ جهانی دوم، باعث بروز هرج و مرج و قحطی شده و دلیلی دیگر بر کاهش جمعیت شهر ماسوله شد. در نتیجه‌ی این اتفاقات اکثریت جمعیت شهر ماسوله و به ویژه ثروتمندان این شهر کوچ کرده و به شهرهای دیگر پناه بردند. ماسوله که یادگاری از دوران معماری زندیه به شمار می‌آید، پس از سال‌ها به عنوان میراث فرهنگی ثبت گردید و سازمان حفاظت از محیط زیست مجوز ساخت و ساز و توسعه‌ی شهری در این منطقه را لغو کرد تا بافت سنتی و تاریخی این شهر به همان شکل باقی بماند. در زیر به برخی وقایع مهم تاریخی که این شهر از سر گذرانده است اشاره‌ای مختصر خواهیم کرد:
۱۲۸۹: ایجاد کتابخانه‌ی عمومی ماسوله با هزار جلد کتاب خطی
۱۲۸۹: تأسیس نخستین مدرسه در ماسوله (مدرسه‌ی اسلامیه)
۱۲۹۳: تأسیس نخستین مدرسه‌ی دولتی (مدرسه‌ی ایمان)
بهمن ۱۲۹۴: رویارویی قوای جنگل با قوای روس در جریان اشغال ایران در جنگ جهانی اول
۱۲۹۵: تأسیس اداره‌ی پست
۱۳۰۴: تأسیس اداره‌ی دارایی
۱۳۰۸: تأسیس اداره‌ی آمار (ثبت احوال)
۱۳۱۱: تأسیس شهرداری ماسوله
۱۳۱۶: راه‌اندازی تلفن
۱۳۱۷: تأسیس اداره‌ی امنیه
۱۳۲۴: رویارویی قوای دولتی با فرقه‌ی دموکرات آذربایجان که از راه ماسوله می‌خواستند به گیلان وارد شوند.
۳۰ مرداد ۱۳۵۴: ثبت ماسوله در فهرست آثار ملی به شماره‌ی ۱۰۹۰
شهریور ۱۳۸۵: ثبت کهنه ماسوله در فهرست آثار ملی (شرفی ماسوله، فرهاد و فروغی ماسوله، ناصر (۱۳۷۲)، شهر من ماسوله، شهرداری ماسوله).
راه قدیمی ماسوله به خلخال که در گذشته شاهراه ارتباطی گیلان و آذربایجان بوده است به منظور حفاظت از محیط زیست، طبیعت بکر و میراث معنوی ماسوله و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و دخل و تصرف، با دخالت سازمان حفاظت از محیط زیست و پایگاه میراث فرهنگی ماسوله در چندین دهه‌ی گذشته از سمت استان گیلان حفاظت شده است (شرفی ماسوله، فرهاد و فروغی ماسوله، ناصر (۱۳۷۲)، شهر من ماسوله، شهرداری ماسوله).
کالبد شهر تاریخی ماسوله متأثر از ارتباطات پیچیده و ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی این زیستگاه کهن می‌باشد. طبیعت مرتعی و کوهستانی و از سوی دیگر فرهنگ و تمدن خاصی که اولین نمایه‌ی کالبدی آن قرار گرفتن خانه‌ها در ماسوله است، طوری که با یک نگاه گویی پلکان‌های بزرگی از کوه به دره کشیده شده‌اند. این وضعیت ساختمانی باعث شده‌اند که خانه‌های ماسوله بدون حیاط احداث گردند. در واقع سقف خانه‌ی زیرین به عنوان حیاط خانه بالایی محسوب می‌گردد. بهترین مرفولوژی برای خانه‌های ماسوله بصورت برونگرا می‌باشد. در این فرم برای تأمین آسایش، ساختمان‌ها را تا حد امکان در ارتفاع بلندتر از سطح زمین و از دو یا چهار طرف باز به بناها این قابلیت را می‌دهد تا محدودیت‌های نورگیری در شرایط سخت آب و هوایی و دسترسی‌های افقی و عمودی مشکلی نداشته باشند. بافت شهری در ماسوله نوع همزیستی بین فضاهای سبز محیط طبیعی و معماری محیط مصنوعی ایجاد کرده است که خود از اصول معماری همساز با محیط زیست است. در واقع می‌توان چنین ادعا کرد که ماسوله یک باغ شهر تاریخی است. در ماسوله نیز مانند سایر شهرهایی که در منطقه‌ی کوهستانی واقع شده‌اند، بافت شهری در قسمت پایین دره قرار نمی‌گیرد، چون هنگام شب هوای سرد سنگین‌تر است و به پایین دره نفوذ می‌کند و همچنین در این قسمت از دره خطر سیل وجود دارد. از طرف دیگر قسمت شمالی کوه همواره در سایه قرار دارد و بسیار سرد است. همچنین قسمت بالای کوه به دلیل شدت باد و نبود حصار برای کنترل آن برای استقرار بافت شهری مناسب نمی‌باشد (حسن پور لمر، سعید، ماسوله شهری کهن؛ همراه با مولفه‌های معماری پایدار و ایرانی اسلامی. تهران، سخنوران، ۱۳۹۷).
معماری شهر زیبای ماسوله به دوران سلطنت زندیه تعلق دارد و مشابه با معماری روستاهای دیگری نظیر روستای اورامان در استان کردستان، روستای کنگ در خراسان رضوی و روستای وفس در استان مرکزی است. در این مناطق بر اساس آب و هوا و شیب زمین و نیز به دلیل دفاع راحت‌تر در مقابل دشمنان، از معماری پلکانی برای ساختن واحدهای مسکونی استفاده شده است. در این نوع معماری محوطه‌ی جلوی هر واحد مسکونی، علاوه بر اینکه حیاط آن خانه محسوب می‌شود، محلی برای عبور و مرور اهالی منطقه به شمار می‌رود و در واقع حیاط اجتماعی مردم این شهر است که در مراسم مختلف محل تجمع افراد است و توسط پله‌های سنگی به یکدیگر مرتبط می‌شوند. بافت این شهر به گونه‌ای طراحی شده که در آن از احداث خیابان خبری نبوده و به همین سبب ماشین و موتور اجازه‌ی تردد در آن را ندارند. همچنین در معماری پلکانی حیاط هر خانه، سقف خانه‌ی زیرین می‌باشد و خانه‌ها دارای ساختاری در هم تنیده هستند. در ماسوله به دلیل داشتن آب و هوای معتدل و مرطوب از معماری برونگرا استفاده شده است. در معماری برونگرا واحدهای مسکونی تا حد ممکن در ارتفاع ساخته شده و از دو یا چهار جهت باز هستند. وجود بالکن‌ها و پنجره‌های بزرگ نشانه‌هایی از استفاده از معماری برونگرا در ساخت خانه‌های ماسوله است. از آنجایی که شهر ماسوله دارای زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های معتدل است، بنابراین خانه‌ها را در بخش جنوبی ساخته‌اند تا بیشترین میزان آفتاب و گرمایش را در فصول سرد سال داشته باشد.
با توجه به اینکه ماسوله در بیش از یک سوم ایام سال با مه پوشانده شده است، خانه‌ها در آن به رنگ زرد یا رُسی ساخته شده‌اند تا در هوای مه‌گرفته بهتر دیده شوند. مردم ماسوله برای اینکه رنگ خانه‌هایشان حفظ شود، سالی یک بار روی بناهایشان را با گلی زرد و سقف آن‌ها را با گلی کبود می‌پوشانند و این گِل‌ها هر دو از کناره‌ی ماسوله رودخان به دست می‌آیند. بیشتر خانه‌های ماسوله دو طبقه ساخته شده‌اند و در میان‌شان منازل یک یا سه طبقه کمتر دیده می‌شوند. یک خانه‌ی کامل در ماسوله از بخش‌های مختلف و مشخصی تشکیل شده است که عبارتند از: دالان، سیاهچال، انبار، پله‌های بلندی که ارتباط طبقه‌ی همکف و طبقه‌ی دوم را میسر می‌کنند، پشن (توالت)، چغم (هال) که اتاق نسبتا بزرگی برای پذیرایی میهمان است، نشیمن‌گاه دائمی ساکنان خانه که اتاق کوچکتری نسبت به هال می‌باشد، سومه که مقر زمستانی خانواده محسوب شده و تالار که ایوان کوچکی را شامل می‌شود. مصالح مختلفی در ساخت خانه‌های ماسوله به کار رفته است که عمده‌ی آن ترکیبی از سنگ خشت و چوب است که هر دو از مصالح محلی به شمار می‌روند. خانه‌ها بر روی یک تکه سنگ یکپارچه ساخته می‌شوند که در درون آن‌های منابع طبیعی آب وجود دارد و به همین دلیل معماران هرگز در این تکه سنگ‌های یکپارچه دست نبرده و آن را نمی‌شکنند. نوعی خاک خاکستری رنگ عایق عایق حرارتی و رطوبتی خانه‌ها است که هر چقدر بیشتر پا بخورد، به عایق با کیفیت‌تری تبدیل خواهد شد. به این خاک فوش گفته می‌شود و به نظر می‌رسد که استفاده از بام خانه‌ها به عنوان مسیر عبور و مرور به هر چه بیشتر عایق کردن سقف خانه‌هایشان کمک می‌رساند. معماری ماسوله دارای سازگاری و انطباق خوبی با اصول زیست محیطی است که در زیر به دلایل این مدعا اشاره خواهیم کرد:
۱- استقرار بافت شهری در قسمت میانی کوهپایه و متناسب با شرایط اقلیمی منطقه.
۲- جهت‌گیری شهر به سمت جنوب وجنوب شرقی و سازگار با شیب طبیعی زمین که منجر به بیشترین استفاده از گرمای خورشید در زمستان‌های سرد و برفی ماسوله شده است.
۳- بافت شهری مطبق یا پلکانی و تراکم زیاد وگسترش خانه‌ها در ارتفاع که باعث شده تا حداقل مساحت هماهنگ با شیب طبیعی زمین به کار گرفته شود.
۴- ایجاد عایق‌های حرارتی برای مقابله با سرما در فصول سرد و عایق‌های رطوبتی برای جلوگیری از نفوذ باران.
۵- عدم وجود آلودگی‌های هوا، آلودگی‌های صوتی و سایر آلودگی‌های زیست محیطی.
۶- استفاده از مصالح بومی مانند چوب، خشت، سنگ‌های طبیعی و… در معماری و سازه‌ی ساختمان‌ها.
۷- طراحی فضاهای زیستی تابستانی همچون تالار وفضای زیستی زمستانی همچون سومه جهت استفاده در فصول مختلف سال.
۸- استفاده از منابع طبیعی مانند چشمه‌های طبیعی آب برای تأمین آب مصرفی ساکنان شهر.
۹- طراحی سقف شیب‌دار با شیب ملایم به منظور دفع آب باران و رطوبت ناشی از آن.
۱۰- استفاده از شیارهای طبیعی کوه به عنوان کانال‌هایی برای دفع فاضلاب شهر.
۱۱- شکل‌گیری مسیرهای ارتباطی شمالی-جنوبی بین فضاهای شهری و متناسب با توپوگرافی طبیعی زمین.
به دلیل عدم امکان ساخت و ساز در شهر زیبای ماسوله، جمعیت این شهر چیزی در حدود هزار نفر و به صورت ثابت باقی مانده است. اما باید این نکته را در نظر داشت که چندین برابر این جمعیت در شهرها و کشورهای دیگر سکونت دارند. مردم ماسوله کشاورز نیستند و عمدتا به تجارت و صنعت اشتغال دارند. از آنجایی که اهالی ماسوله متشکل از اقوام گوناگون بوده و به نوع خاصی از زبان تالشی تکلم می‌کنند، به آن‌ها ماسوله‌ای گفته می‌شود. زبانی که مردم ماسوله به آن سخن می‌گویند «موسلی» نام دارد که بسیار شبیه به زبان تالشی، زبان مردم غرب گیلان و جنوب جمهوری آذربایجان است. به طور کلی می‌توان گفت که فرهنگ ماسوله به دلیل قرارگیری این شهر در شاهراه ارتباطی میان گیلان و آذربایجان، ترکیبی از فرهنگ تالشی، فرهنگ آذری خلخالی و نیز گیلکی بوده و متأثر از تمامی این فرهنگ‌ها می‌باشد. از دیرباز مردم ماسوله به دلیل موقعیت خاص ارتباطی این شهر، به داد و ستد و تجارت مشغول بوده‌اند و صنایع دستی فلزی و چوبی ماسوله یکی از پر رونق‌ترین صنایع در این منطقه بود. امروزه مردم ماسوله بیشتر به صنعت گردشگری روی آورده و به فعالیت در زمینه‌هایی چون اقامت، راهنمای تور، رستوران‌داری و … اشتغال دارند. همچنین زنان ماسوله‌ای به ساخت صنایع دستی مشغولند که عروسک‌های کاموایی از شاخص‌ترین ِ آن‌ها به شمار می‌رود. از دیگر محصولات صنایع دستی‌ای که می‌توانید در این شهر تهیه کرده و با خود همراه کنید می‌توان به چموش (پاپوش گیلکی)، گلیم، صنایع چوبی و فلزی، شال و جوراب، لباس‌های محلی، دستکش و روفرشی (نوعی جوراب ساق کوتاه) نخی و پشمی، لیف حمام، جوراب ساق کوتاه و بلند، کلاه پشمی و … اشاره کرد.
از شخصیت‌های معروف ماسوله می‌توان به غلامعلی بابا ماسوله (از یاران نزدیک میرزا کوچک خان جنگلی در نهضت جنگل)، دکتر فاروق خارابی ماسوله (بنیانگذار رشته‌ی علوم اجتماعی در دانشگاه گیلان)، دکتر بهزاد خارابی ماسوله (برنده‌ی جایزه‌ی علمی در سال ٢٠١۵ به دلیل تحقیق بر روی سرطان خون از سوی بنیاد علمی یونگ در هامبورگ) و عظیم نصیری ماسوله (مدیر رستوران ماسوله در شهر شیکاگوی آمریکا) اشاره کرد.
شهر رویایی و تاریخی ماسوله در حد فاصل میان شهر رشت و شهر زنجان قرار گرفته و از همین رو از آب و هوای هر دوی این شهرها متأثر گشته است. شهر رشت دارای آب و هوایی معتدل و مرطوب و شهر زنجان دارای آب و هوایی سرد است و به همین ترتیت شهر ماسوله دارای تابستان‌های خنک و زمستان‌های سرد و پر برف است. در طول یک سال بیش از سی و پنج روز این منطقه در حالت یخبندان و بیش از صد روز پوشیده از مه است. در هر فصلی از سال ماسوله زیبایی‌های زیادی را در مقابل چشمان گردشگران قرار می‌دهد و در مجموع آب و هوای مطبوع و دلپذیر این شهر زیبا باعث شده است که در تمامی فصول سال گردشگران زیادی را به خود جذب کند.
برای اقامت شبانه در ماسوله گزینه‌های زیادی پیش روی گردشگردان وجود دارد. از هتل گرفته تا کرایه‌ی خانه‌های اجاره‌ای بومی ماسوله و همینطور کمپینگ در پارک جنگلی ماسوله همگی از گزینه‌هایی است که گردشگران بسته به علاقه‌ی خود می‌توانند مکان اسکان موقت خود را انتخاب نمایند. همچنین از نظر ارائه‌ی امکانات، ماسوله در شرایط خوبی به سر می‌برد و امکاناتی نظیر رستوران، کافه، بانک، فروشگاه، دستگاه‌های خودپرداز، داروخانه، هتل، خطوط تاکسی و … در این شهر فراهم است.
برای رسیدن به شهر ماسوله ابتدا باید به شهر فومن بروید و از آنجا در مسیر جاده‌ی ماسوله به راحتی به این شهر دسترسی پیدا خواهید کرد. چنانچه خودروی شخصی نداشته باشید، می‌توانید از شهر رشت و یا فومن با استفاده از تاکسی و یا مینی‌بوس به ماسوله بروید.
ماسوله جزء مکان‌هایی است که همواره طرفداران زیادی میان گردشگران داخلی و حتی خارجی داشته و دارد. خلاصه‌ی کلام اینکه ماسوله شهری است که باید در سر لیست دیدنی‌های هر گردشگری قرار داشته باشد و واقعیت ماجرا این است که گفتن و نوشتن از ماسوله با تماشا و لمس آن از نزدیک ذره‌ای همطراز نیست.
