پرشیا؛ نگین درخشان روز جهانی صنایع دستی

در تقویم روزهای زیادی وجود دارد که ممکن است به آن توجه نکرده و یکی پس از دیگری از آن‌ها عبور کنیم؛ اما اگر اهل هنر و آثار هنری باشید؛ بی‌شک روز صنایع دستی را فراموش نخواهید کرد. این روز، روز ارزشمندی است که باید دستان زنان و مردان زحمتکشی را ببوسیم که با پشتکار و بدون هیچ سرمایه‌ای این فرهنگ قوی را نسل به نسل ادامه داده‌اند و این آثار را، همانند روزهای ابتدایی خود، باعشق می‌سازند و به جهان معرفی می‌کنند. امروز، 20 ژوئن، روز جهانی صنایع دستی است؛ روزی که متعلق به آثار هنری و دست‌سازه‌ای عاشقانه است، دست‌سازه‌هایی که ارزشی بیش از این دارند و باید در مقامی بالاتر از جایگاه امروزی‌شان قرار بگیرند. بنابراین به پاس بزرگداشت این روز ارزشمند تصمیم گرفته‌ایم در مورد این هنر تاریخی و اهمیت صنایع دستی حرف بزنیم.

صنایع دستی چیست؟

صنایع دستی به طور کلی به صنایع و کالاهایی اطلاق می‌شود؛ که تمام مراحل ساخت آن توسط دست و با استفاده از ابزارهای دست ساخت انجام شود و نشان دهنده فرهنگ، هنر، بینش و اعتقاد مردم آن منطقه باشد. صنایع دستی برای هر کشور و هر منطقه‌ای بسیار اهمیت دارد و می‌تواند با گسترش و ارائه آن به سایر مناطق و کشورها به ارتباط فرهنگی میان جوامع مختلف پرداخت و روابط بین آن‌ها را بهبود بخشید. هر انسان به تنهایی نمی‌تواند در طول عمر محدود خود، به همه کشورها سفر کرده و با تمام فرهنگ‌ها آشنا شود؛ اما صنایع دستی و هنرهای کاربردی می‌تواند این امکان را فراهم کنند و یکی از جذاب‌ترین روش‌ها برای درک و ارتباط با سایر کشورها و فرهنگ‌ها است.

چه صنعتی را می‌توان جزء صنایع دستی دانست:

1. باید نقش فرهنگی داشته و نشان دهنده هویت یک ملت باشد.
2. کالاهای آن با دست یا از طریق ابزارهای دست‌ساز ساخته شود.
3. در مقایسه با سایر زمینه‌های صنعتی نیاز به سرمایه گذاری بزرگ نداشته باشد.
4. در مناطق مختلف مانند شهرها روستاها توانایی ایجاد و توسعه داشته باشد.
5. نسبت به صنایع دیگر ارزش افزوده بالاتری داشته باشد.
6. خودکفا باشد و از مواد داخلی تهیه شود.
7. قابل صادرات باشد.
8. به رشد و توسعه اقتصادی کمک کند.

شورای جهانی صنایع دستی

شورای جهانی صنایع دستی (WCC) وابسته به یونسکو، در تاریخ 2 ژوئن 1946 توسط شخصی به نام آیلین آزبورن وب در نیویورک تأسیس شد و هم اکنون 90 کشور جهان از جمله ایران در آن عضویت دارد. دبیر خانه این شورا در آمستردام هلند واقع شده است و قصد دارد با فعالیت‌های خود جایگاه صنایع دستی را ارتقا داده و با ایجاد ارتباط میان افراد و فرهنگ‌های مختلف جهان، ضمن گرامی داشت و حفظ آثار گذشته آن را به صورت مدرن به کار گیرد و به نسل‌های بعدی انتقال دهد. این شورا به 5 منطقه مهم تقسیم شده است؛ آفریقا، آسیا و اقیانوسیه، اروپا، آمریکا لاتین و آمریکای شمالی. کشور ایران نیز عضو مهمی از این شورا به حساب می‌آید و از سال 1347 در آن عضویت دارد. در سال 2010 به پیشنهاد کشور ایران روز 10 ژوئن مصادف با 20 خرداد به عنوان روز صنایع دستی جهانی تعیین شد.

اهمیت صنایع دستی در کشور ایران

ایران یکی از مهم‌ترین و ثروتمندترین دستاوردهای هنری و صنایع دستی را در جهان به خود اختصاص داده است؛ و در بسیاری از زمینه‌ها از جمله معماری، نقاشی، بافندگی، سفالگری، خوشنویسی، فلز کاری و سنگ تراشی و زمینه‌های دیگر فعالیت دارد. طبق مشاهدات ایرانی‌ها از اولین انسان‌هایی بودند که از ریاضیات، هندسه و نجوم در معماری استفاده کرده‌اند و مهارت‌های زیادی در خلق ساختمان‌ها و گنبدهای بزرگ داشتند که در بازارها و مساجد آن‌ها دیده می‌شود. ایران علاوه بر ساختمان‌های دست‌ساز تاریخی، کلکسیون بزرگی از جواهر و آثار هنری و صنایع دستی تاریخی را به خود اختصاص داده است.

صنایع دستی ایرانی

از گذشته‌های دور قبائل و قوم‌های مختلفی در جای جای کشور ایران به تولید و ساخت صنایع دستی مشغول بوده و هستند؛ آن‌ها کارهایشان را با عشق، خلاقیت و استعدادهای هنری‌شان انجام می‌دهند و تمام فنون را از گذشتگان خود آموخته و به روزتر کرده‌اند؛ تنوع و کیفیت محصولات و صنایع دستی ایرانی بسیار بالا و در جهان شناخته شده است؛ کارشناسان صنایع دستی ایرانی آثار و صنایع موجود در این کشور را بر اساس روش‌ها و تکنیک‌های ساخت این آثار طبقه‌بندی کرده‌اند.

چند نمونه از صنایع دستی زیبا ساخته دست هنرمندان ایرانی

• فرش زیبای ایرانی

هنر بافت فرش، در ایران به بیش از 2500 سال می‌رسد؛ این هنر در فرهنگ و آداب‌ورسوم ایرانی رخنه کرده است. یک فرش ایرانی منظره‌ای شبیه به باغ را به تصویر می‌کشد که پر از حیوانات، پرندگان، گل و گیاه است؛ رنگ‌های زیبا و متنوع، زیبایی فرش را دو چندان کرده و دارای الگوها و طرح‌های متنوع است.

• هنر پیچیده نقاشی مینیاتوری

یک مینیاتور یک نقاشی بسیار پیچیده است که در آن از نمادها و مضامین مذهبی و اسطوره‌ای استفاده شده است؛ این هنر از قرن 13 بسیار رونق داشت و اکنون نیز هنرمندان زیادی به آن مشغول هستند؛ این نقاشی ظریف و باشکوه تنها با یک دست و یک برس بسیار کوچک خلق می‌شود. ویژگی‌های متعددی در مورد مینیاتورهای فارسی برجسته وجود دارد؛ اول اندازه و سطح جزئیات است؛ بسیاری از این نقاشی‌ها بسیار کوچک هستند، اما صحنه‌های پیچیده‌ای را روایت می‌شود.

• خاتم‌کاری و میناکاری

میناکاری هنر ایجاد طرح‌های زیبا بر روی فلزات مقاوم مانند طلا و مس است که از زمان‌های قدیم در ایران رواج داشته و به ظرافت زیادی نیاز دارد. خاتم‌کاری بر روی چوب اجرا می‌شود و در آن از اشکال هندسی و طرح‌های متقارن و زیبایی استفاده شده و از مواد و فلزات دیگری نیز بهره می‌برد.

• قلم کاری

قلم کاری روی پارچه انجام می‌شود و هنر ایجاد طرح و نقش بر روی پارچه است که به غیر ایران در کشور هندوستان و برخی از کشورهای دیگر نیز وجود دارد.

• گلیم‌بافی

گلیم یک صنایع دستی تزئینی است؛ در واقع یک بافت است که از تار و پود تشکیل شده و پرز ندارد و جنس اصلی آن پشم گوسفند و بز می‌باشد.

• ترمه‌بافی

ترمه یک پارچه دست‌ساز و زیبای ایرانی است که بیشتر در یزد تولید می‌شود. این پارچه نیازمند بافت دقیق و وقت‌گیر است و در آن از رنگ‌های دلربایی استفاده می‌شود.