کوه کبیرکوه در استان ایلام
موقعیت جغرافیایی ایران در منطقه‌ی خاورمیانه سبب شده است تا این کشور از نظر فضای طبیعی از طبیعت متنوع و جذابی برخوردار باشد. در هر گوشه از این کشور پهناور پدیده‌های طبیعی فراوانی وجود دارند که در کنار جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی، گردشگران زیادی را به سوی خود جلب می‌کنند.
استان ایلام در ناحیه‌ی غربی و مرزی کشور، با داشتن جمعیتی بیش از ششصد هزار نفر، بیست و دومین استان ایران از نظر وسعت محسوب می‌گردد. این استان با داشتن کوهستان‌ها و دشت‌های فراوان دارای آب و هوایی نیمه کوهستانی و نیمه جنگلی است. ارتفاعات متعددی در نیمه‌ی شمالی استان ایلام واقع شده است و کبیرکوه یکی از این ارتفاعات به شمار می‌آید.
کبیرکوه یکی از کوه‌های رشته کوه زاگرس است که در استان ایلام در غرب ایران واقع شده است. این کوه عظیم که در گذشته با نام «عظیم کوه» نیز خوانده می‌شد، دارای ۱۷۵ کیلومتر طول و در حدود ۴۵ تا ۸۰ کیلومتر عرض می‌باشد. وسعت کبیرکوه که مهم‌ترین و بزرگترین رشته کوه استان ایلام است در حدود نیمی از مساحت کل استان و بالغ بر ۹۵۰۰۰۰ هکتار است. از جمله شهرهای مهمی که در ناحیه‌ی شمالی کبیرکوه واقع شده‌اند می‌توان به جعفرآباد، بدره، دره‌شهر و ماژین اشاره کرد و شهرهای سراب‌باغ، آبدانان و ارکواز در ناحیه‌ی جنوبی این رشته کوه عظیم قرار دارند.
کبیرکوه که از جنوب شهر ایلام آغاز شده و با رسیدن به رودخانه‌ی کرخه پایان می‌یابد، متشکل از سنگ‌های رسوبی و در دوره‌ی کرتاسه پدیده آمده و مانند تمامی کوه‌هایی که در غرب ایران قرار دارند، از سوی شمال غرب به جنوب شرق امتداد یافته است. در ارتفاعات کبیرکوه فسیل‌های بسیاری یافت شده است که نشان دهنده‌ی این موضوع هستند که قبل از برخورد صفحات اوراسی و عربستان که موجب به وجود آمدن رشته کوه زاگرس شد، زمین‌های منطقه‌ی کبیرکوه در زیر آب قرار داشته‌اند.
حدود ۱۱ هزار سال پیش در سِیمَره، جایی در مرز استان‌های لرستان و ایلام کنونی، کبیرکوه با ارتفاع ۲۸۰۰ متری خود به دشت‌های اطراف مسلط بود، اما به ناگاه زمین‌لرزه‌ای اتفاق افتاد که تأثیر مستقیمی بر سرنوشت سنگ آهک‌های ۲۸ میلیون ساله این کوه داشت. این تکان‌های ناگهانی همراه با آب‌های زیرزمینی و شیب دامنه، دست به دست هم دادند تا ۲۷ میلیارد تن از این آهک‌ها از دامنه شمال‌شرقی کوه جدا شوند. این توده عظیم پس از جدا شدن، یکباره روی دامنه‌ی کوه سُر خورد و به سوی شمال به حرکت درآمد. سپس با عبور از کوهپایه همچنان با ایجاد زلزله‌های پیاپی راه خود را ادامه داد و با گذر از طاقدیس میله کوه در دشت سرازیر شد. این آوارها مسافتی حدود ۱۹ کیلومتر را طی کردند تا این‌که از توان افتاده و آرام گرفتند. در پی این تحول، دشتی به وسعت ۱۰۰ کیلومتر مربع با این آوارهای سنگی پوشیده شد. آوارهای سنگی که حجم بلوک‌های آن گاه تا ۲۰ مترمکعب می‌رسید، مسیر رودخانه‌های کَشکان و سِیمَره را بسته بودند. جریان رودخانه‌ها قطع و با ایجاد این سد طبیعی، آب در پشت آن جمع شده بود. نتیجه، یک دریاچه وسیع بود که عمق آن به ۱۳۰ متر می‌رسید. رودخانه‌ها با گذشت زمان راه خود را در میان آوارها باز کرده و دوباره جریان یافته‌اند. هرچند دریاچه قدیمی دیگر دیده نمی‌شود اما آثار آن به شکل تالاب‌هایی در میان دشتی پر از آوار سنگی هنوز پابرجاست. تالاب‌های یازده‌گانه «ولیعصر»، نشانه‌هایی از لغزشی عظیم هستند که اکنون زیستگاهی برای پرندگان مهاجر و بومی، آبزیان و گیاهان شده‌اند. آثار به جا مانده از زمین‌لغزش سیمره، در میانه راه پلدختر به دره‌شهر دیده می‌شود (حنانه حامی مطلق: «وقتی کوه حرکت می‌کند». ۲۰۱۷. همشهری آنلاین. سرزمین من.).
استان ایلام سرشار از پدیده‌های طبیعی مختلفی است که جزء جاذبه‌های طبیعی و گردشگری این استان به شمار می‌آیند. پدیده‌هایی نظیر آبشارهای افرینه، ماربره و هفت آسیاب، دره‌هایی با دیواره‌های بلند و همچنین تنگه‌ی بهرام چوبین، تنگه‌ی ماژین و غارهای باستانی کلماکره و کوگان، آثار باستانی شهر ۱۴۰۰ ساله‌ی ماداکتو، پل‌های سنگی چم نمشت، پلدختر و گاومیشان (دوران ساسانی) و پل کلهر (قرن چهارم هجری)همگی در منطقه‌ی اطراف کبیرکوه قرار گرفته‌اند. همچنین خود کبیرکوه در دل ارتفاعاتش غارها، دیواره‌های صخره‌ای، دره‌های عمیق و چشمه‌های بسیاری را جای داده است. سنگ‌های رسوبی و آهکی تشکیل دهنده‌ی رشته کوه کبیرکوه موجب شکل‌گیری غارهای متعددی همچون غار آقامیر، بره‌زرد، خفاش و چل‌سین شده است که آثار حیات از دوران باستان را می‌توان بر دیواره‌های سنگی آن‌ها مشاهده کرد. همچنین بارش در فصل زمستان موجب جوشیدن چشمه‌ها و شکل‌گیری حوضچه‌های فراوانی در اطراف کبیرکوه گشته است که برای حیات گیاهی، جانوری و انسانی منطقه نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. بخش‌های شمالی رشته کوه کبیرکوه پوشیده شده از درختان سرسبز بلوط است. این منطقه به دلیل بارندگی مناسب دارای مراتع و پوشش گیاهی بوده و از آب و هوایی معتدل و سردسیر برخوردار است.
کبیرکوه خود شامل تعداد زیادی کوه از جمله سیاه کوه، دینار کوه، سمند، اناران، سر میدان، کمر سفید، کان‌صیفی، ورزرین، سیوان، گردل، مواز ، تخت‌پیران، آبدانان، بنداش، خردم، یک‌شبه و میوره است. بلندترین قله‌ی کبیرکوه قله‌ی کان‌صیفی می‌باشد که دارای ۳۰۶۵ متر ارتفاع بوده و در ۲۵ کیلومتری غرب شهر بدره واقع شده است.
برای صعود به قله‌ی کان‌صیفی که بلندترین قله‌ی کبیرکوه است می‌توان از هر دو جبهه‌ی شمالی وجنوبی اقدام کرد، اما مسیر شمالی صخره‌ای و ریزشی بوده و از کنار روستای چنارباشی آغاز می‌شود که دشواری بیشتری نسبت به مسیر جنوبی دارد. مسیر جنوبی صعود به قله‌ی کان‌صیفی سهل‌تر بوده و مسیر حرکت علامتگذاری شده است. مسیر کوهپیمایی از کنار یک پل بزرگ در ۵۳ کیلومتری محور ایلام به شهرستان آبدانان در منطقه‌ی ملکشاهی در سه کیلومتری مانده به روستای چشمه پهن آغاز می‌گردد. بیشتر مسیر حرکت شن اسکی و سنگلاخ است و راه پاکوب مشخصی در آن دیده نمی‌شود. طول مسیر کوهپیمایی در حدود ۶ کیلومتر است.
